toczyć

toczyć (język polski)

załoga toczy (1.1) odbijacz

tokarz toczy (1.3)

garncarz toczy (1.5) naczynie

wymowa:

IPA: [ˈtɔʧ̑ɨʨ̑], AS: [točyć]

​

znaczenia:

czasownik przechodni niedokonany

(1.1) przesuwać obracając po ziemi

(1.2) czynić coś, prowadzić

(1.3) nadawać czemuś kształt, obrabiając to na tokarce

(1.4) pobierać płyn i wypuszczać go

(1.5) nadawać kształt wyrobom ceramicznym na kole garncarskim

(1.6) o chorobach: wyniszczać organizm

(1.7) o negatywnych uczuciach: dawać się we znaki, trawić, powodować negatywny stan

(1.8) niszczyć coś, zwłaszcza drewno, poprzez drążenie w nim otworów

(1.9) formować jakąś masę w kulkę

czasownik zwrotny toczyć się

(2.1) przesuwać się, obracając się po ziemi (bezwładnie)

(2.2) dziać się

(2.3) o pojeździe kołowym: powoli się poruszać (celowo)

(2.4) o cieczy: płynąć, zwykle w dużych ilościach

(2.5) pot. powoli, ociężale iść

(2.6) przesuwać się, zmieniać swoje położenie

odmiana:

(1.1-9) koniugacja VIb

 

forma		liczba pojedyncza			liczba mnoga
		1. os.	2. os.	3. os.	1. os.	2. os.	3. os.
bezokolicznik		toczyć
czas teraźniejszy		toczę	toczysz	toczy	toczymy	toczycie	toczą
czas przeszły	m	toczyłem	toczyłeś	toczył	toczyliśmy	toczyliście	toczyli
	ż	toczyłam	toczyłaś	toczyła	toczyłyśmy	toczyłyście	toczyły
	n	toczyłom	toczyłoś	toczyło
tryb rozkazujący		niech toczę	tocz	niech toczy	toczmy	toczcie	niech toczą
pozostałe formy czas przyszły m będę toczył, będę toczyć będziesz toczył, będziesz toczyć będzie toczył, będzie toczyć będziemy toczyli, będziemy toczyć będziecie toczyli, będziecie toczyć będą toczyli, będą toczyć ż będę toczyła, będę toczyć będziesz toczyła, będziesz toczyć będzie toczyła, będzie toczyć będziemy toczyły, będziemy toczyć będziecie toczyły, będziecie toczyć będą toczyły, będą toczyć n będę toczyło, będę toczyć będziesz toczyło, będziesz toczyć będzie toczyło, będzie toczyć czas zaprzeszły m toczyłem był toczyłeś był toczył był toczyliśmy byli toczyliście byli toczyli byli ż toczyłam była toczyłaś była toczyła była toczyłyśmy były toczyłyście były toczyły były n toczyłom było toczyłoś było toczyło było forma bezosobowa czasu przeszłego toczono tryb przypuszczający m toczyłbym, byłbym toczył toczyłbyś, byłbyś toczył toczyłby, byłby toczył toczylibyśmy, bylibyśmy toczyli toczylibyście, bylibyście toczyli toczyliby, byliby toczyli ż toczyłabym, byłabym toczyła toczyłabyś, byłabyś toczyła toczyłaby, byłaby toczyła toczyłybyśmy, byłybyśmy toczyły toczyłybyście, byłybyście toczyły toczyłyby, byłyby toczyły n toczyłobym, byłobym toczyło toczyłobyś, byłobyś toczyło toczyłoby, byłoby toczyło imiesłów przymiotnikowy czynny m toczący, nietoczący ż tocząca, nietocząca toczące, nietoczące n toczące, nietoczące imiesłów przysłówkowy współczesny tocząc, nie tocząc rzeczownik odczasownikowy toczenie, nietoczenie

przykłady:

(1.1) On wciąż toczy tę beczkę pod górę zamiast zawieźć ją na przyczepie.

(1.2) Królowie postanowili nie toczyć dalej tej wojny.

(1.3) Na tej tokarce możesz toczyć tylko przedmioty z drewna.

(1.4) Toczę wino z beczki.

(1.5) Później to zrobię, teraz mam brudne ręce, bo toczę garnek z gliny.

(1.6) Gruźlica toczy ciało chorego.

(1.7) Smutek toczy moje wnętrze, bo bardzo za nią tęsknię.

(1.8) Korniki toczą zabytkową szafę.

(1.9) Toczę kulki mięsne na obiad.

(2.1) Piłka toczy się po ziemi.

(2.2) Akcja tej książki toczy się w XIX wieku.

(2.3) Lokomotywa toczy się po bocznym torze.

(2.4) Wody rzeki leniwie toczą się szerokim korytem.

(2.5) Pijak toczył się poboczem.

(2.6) Księżyc powoli toczył się po niebie.

składnia:

(1.1-9) toczyć + B.

kolokacje:

(1.4) toczyć krew

synonimy:

antonimy:

hiperonimy:

hiponimy:

holonimy:

meronimy:

wyrazy pokrewne:

rzecz. toczenie n, tokarka ż, tokarz m, otoczak m, toczek mrz

czas. otaczać, wytaczać

związki frazeologiczne:

przysłowie fortuna kołem się toczy

etymologia:

uwagi:

tłumaczenia:

• angielski: (1.1) roll; (1.2) conduct, carry on, o wojnie: wage, be at war, o kampanii: wage, campaign, o bitwie: battle, o konflikcie: feud; (1.3) turn; (1.4) draw, tap; (1.5) turn; (1.6) wrack; (1.7) eat up; (1.8) eat through; (1.9) roll; (2.1) roll, bowl, z łoskotem rumble; (2.2) go on, run, be under way; (2.3) tootle, trundle, na wolnym kole bryt. freewheel, amer. coast; (2.4) flow; (2.5) waddle
• esperanto: (1.1) ruli; (1.3) torni; (1.5) torni; (2.2) daŭri
• jidysz: (1.1) ראָלן (roln); (2.1) ראָלן זיך (roln zich)
• szwedzki: (1.1) rulla; (1.2) rulla; (1.9) rulla; (2.1) rulla
• ukraiński: (1.1) котити; (1.3) точити; (1.4) точити
• wilamowski: (1.1) wełca; (2.1) wełca

źródła: