Uwaga |
---|
żelazo
Przejdź do nawigacji
Przejdź do wyszukiwania
żelazo (język polski)
- znaczenia:
rzeczownik, rodzaj nijaki
- (1.1) pot. pospolity, srebrzystoszary i twardy metal z wysoką zawartością żelaza (1.2)
- (1.2) chem. fiz. metaliczny pierwiastek chemiczny o symbolu Fe i liczbie atomowej 26; zob. też żelazo w Wikipedii
- (1.3) przen. pot. przedmiot z żelaza (1.1) lub jego stopu
- (1.4) przen. przest. zbroja
- (1.5) przen. przest. broń biała
- (1.6) sport. środ. w kulturystyce i dyscyplinach siłowych: ciężar, ciężarek
- (1.7) sport. środ. w golfie: metalowy kij
- (1.8) gw. (Górny Śląsk) techn. kilof[1]
- odmiana:
- (1.1-2)
przypadek liczba pojedyncza mianownik żelazo dopełniacz żelaza celownik żelazu biernik żelazo narzędnik żelazem miejscownik żelazie wołacz żelazo - (1.3-7)
przypadek liczba pojedyncza liczba mnoga mianownik żelazo żelaza dopełniacz żelaza żelaz celownik żelazu żelazom biernik żelazo żelaza narzędnik żelazem żelazami miejscownik żelazie żelazach wołacz żelazo żelaza
- przykłady:
- (1.1) Do produkcji rur kanalizacyjnych użyto żelaza.
- (1.2) Żelazo jest składnikiem hemoglobiny.
- (1.3) W sklepie z żelazami kupiłem pręty zbrojeniowe.
- (1.4) Wojsko niemieckie nieliczne, ale siła jego wielka, albowiem od stóp do głowy w żelazo zakute.[2]
- (1.5) Żelazo i nieprzyjaciela znaydziesz w przedsieni twego pałacu.[3] (sic!)
- (1.6) Gdy rzucasz żelazem, zyskujesz mięśnie.
- (1.7) Żelaza służą do strzałów na mniejsze odległości.
- składnia:
- kolokacje:
- (1.1) produkować / wykonać coś z żelaza • używać żelaza do zrobienia czegoś • obrabiać / wytapiać / topić / walcować / skrawać / toczyć / kuć / przekuwać żelazo • stop żelaza • metalurgia / hutnictwo / huta żelaza • obróbka żelaza • żelazo zasadowe / kwaśne / zgrzewne
- (1.2) żelazo wchodzi w reakcję / reaguje / utlenia się / redukuje się / tworzy związek / wytrąca się / wchodzi w skład • izotop żelaza • związek żelaza • ruda żelaza • żelazo rodzime • jeść / spożywać żelazo • niedobór / nadmiar żelaza • wchłanianie / metabolizm żelaza • preparat żelaza • poziom / uzupełnianie / suplementacja żelaza w organizmie •
- (1.3) zbierać żelazo
- (1.4) zakuć kogoś w żelazo
- (1.5) przywracać porządek żelazem
- (1.6) rzucać żelazem
- (1.7) strzał / uderzenie żelazem • użyć żelaza
- synonimy:
- (1.1) stal, staliwo, żeliwo; gw. (Górny Śląsk) zelazło, zielazło, zielazo, żelazło
- (1.2) Fe
- (1.3) żelastwo, metal
- (1.4) zbroja, pancerz
- (1.5) biała broń
- (1.6) ciężarek, obciążenie
- (1.8) gw. (Górny Śląsk) szramówa, szramówka
- antonimy:
- hiperonimy:
- hiponimy:
- holonimy:
- meronimy:
- wyrazy pokrewne:
- rzecz. żelastwo n, żelazko n, żelaźniak m, żeliwo n, odżelaziacz m, żelazian m, żelazowiec mrz, żelazownik mrz
- czas. żelazować, odżelazić
- przym. żelazny, żelazowy, żelazawy, żelazisty, zażelaziony
- tem. słow. żelazi-, żelazo-
- związki frazeologiczne:
- epoka żelaza • kuj żelazo, póki gorące • człowiek z żelaza • rdza trawi żelazo, troska człowieka • rdza zje żelazo, zgryzota człowieka • kij na chłopy, żelazo na szlachtę • gdy kowal głupi, i żelazo spali
- etymologia:
- (1.1) prasł. *želězo
- (1.2-6) od (1.1)
- (1.7) od (1.1), kalka językowa z angielskiego „iron”
- uwagi:
- (1.1) zobacz też: Indeks:Polski - Pierwiastki chemiczne
- tłumaczenia:
- (1.8) zobacz listę tłumaczeń w haśle: kilof
- angielski: (1.1) iron; (1.2) iron; (1.5) cold steel
- arabski: (1.1) حديد m (ħadí:d)
- aramejski: (1.1) ܦܪܙܠܐ/פרזלא m (parzlā, parzlo)
- baskijski: (1.1) burdina; (1.2) burdina; (1.7) burdina
- bułgarski: (1.1) желязо (željazo) n
- buriacki: (1.1) түмэр
- chorwacki: (1.1) željezo n
- czeski: (1.1) železo n
- dalmatyński: (1.1) fiar
- dolnołużycki: (1.1) zelezo n
- duński: (1.1) jern n
- esperanto: (1.1) fero
- estoński: (1.1) raud
- fiński: (1.1) rauta
- francuski: (1.1) fer m
- górnołużycki: (1.1) železo n
- grenlandzki: (1.1) savimineq; (1.2) savimineq
- hiszpański: (1.1) hierro m
- holenderski: (1.1) ijzer
- islandzki: (1.1) járn n
- japoński: (1.1) 鉄
- jidysz: (1.1) אײַזן (ajzn); (1.2) אײַזן (ajzn)
- kaszubski: (1.1) żelazło
- kataloński: (1.2) ferro m
- krymskotatarski: (1.1) temir
- litewski: (1.1) geležis ż
- łaciński: (1.1) ferrum n, chalybs m
- łotewski: (1.1) dzelzs
- macedoński: (1.1) железо n
- mongolski: (1.1) төмөр
- niemiecki: (1.1) Eisen n
- norweski (bokmål): (1.1) jern n
- nowogrecki: (1.1) σίδερο n; (1.2) σίδηρος m; (1.3) σίδερο n
- ormiański: (1.1) երկաթ
- perski: (1.1) آهن (âhan)
- portugalski: (1.1) ferro m
- rosyjski: (1.1) железо n (željezo)
- sanskryt: (1.1) आयस
- slovio: (1.1) zxelez (желез)
- słowacki: (1.1) železo n
- słoweński: (1.1) železo
- suahili: (1.1) chuma
- szwedzki: (1.1) järn
- turecki: (1.1) demir
- udmurcki: (1.1) корт
- ukraiński: (1.1) залізо n
- węgierski: (1.1) vas
- wilamowski: (1.1) aeiza n, ȧjza n, ajza n
- włoski: (1.1) ferro m
- źródła:
- ↑ Joanna Furgalińska, Ślónsko godka. Ilustrowany słownik dla Hanysów i Goroli, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2010, ISBN 978-83-01-16438-6, s. 66.
- ↑ Wilhelm Bogusławski: Dzieje Słowiańszczyzny północno-zachodniej do połowy XXIII w., tom 3, nakładem autora, 1892
- ↑ Euzebiusz Słowacki: Tłumaczenia pisarzów obcych, rozdz. Waleczność Horacyusz Koklesa i czyn Mucyusza Scewoli z Liwiusza xięgi I