| Uwaga |
|---|
Aneks:Przysłowia polskie - imiona
Przejdź do nawigacji
Przejdź do wyszukiwania
| Polskie przysłowia na:
A Ą B C Ć D E Ę F G H I J K L Ł M N Ń O Ó P R S Ś T U W Y Z Ź Ż ~ wg tematu |
Adam
- Adam cóż by poradził, gdyby Bóg w raju Ewy nie posadził
- Adam i Ewa pokazują, jaki styczeń i luty po nich następują (24 XII)
- każdy Adam znajdzie sobie Ewę / każdy Adam, jak zechce, znajdzie swoją Ewę
- na Adama i Ewy, dobre bydłu i plewy (24 XII)
- na Adama pięknie, jutrzenka jasna, będzie stodoła ciasna (24 XII)
- na Adama pięknie, zima prędko pęknie (24 XII)
- począwszy od Adama, każdy człowiek kłamie
- słota w dzień Adama i Ewy, zabezpiecz od zimna cholewy (24 XII)
- w dzień Adama i Ewy daruj bliźnim gniewy (24 XII)
Agata, Jagata
- chleb świętej Agaty od ognia strzeże chaty (5 II)
- gdzie święta Agata, bezpieczna tam chata (5 II)
- gdzie święta Jagata, bezpieczna tam chata (5 II)
- lepsza Agata, niźli jej tata / lepsza Jagata niźli jej tata
- na świętą Agatę wysuszysz na słońcu szmatę (5 II)
- na świętej Agaty wychodzą muchy zza łaty (5 II)
- po świętej Agacie wyschną na słońcu gacie (5 II)
- po świętej Agacie wyschnie bielizna na płocie (5 II)
- sól świętej Agaty od ognia strzeże chaty (5 II)
- sól świętej Agaty broni od ognia chaty (5 II)
- świętej Agaty uschną szmaty (5 II)
- świętej Agnieszki uschną pieluszki; świętej Agaty uschną i szmaty (21 I) (5 II)
- w dzień świętej Agaty, jeśli słonko przez okienko zajrzy do chaty, to wiosenka na świat podgląda zza zimowej kraty (5 II)
Agnieszka, Jagna
- Agnieszka li łaskawa, wkrótce w polu zabawa; Agnieszka li nielusa, jeszcze zimie pokusa (21 I)
- Agnieszka łaskawa puszcza skowronka z rękawa (21 I)
- dobra Agnieszka, kto z nią nie mieszka
- dobra Agnieszka, kto z nią nie mieszka; ale kto z nią mieszka, dla tego ciężka
- gdy przyjdzie święta Agnieszka, przebije lód ogonem pliszka (21 I) / gdy przyjdzie Agnieszka, rozbije ogonem lód pliszka (21 I)
- jak na świętą Agnieszkę mróz, to wygryzki do nawozu włóż (21 I)
- jak święta Agnieszka wypuści śnieg z mieszka, to go nie powstrzyma ani do Franciszka (21 I) (29 I)
- jeśli na Agnieszkę pochmurno, to o len nie trudno; a jeśli jasno, to o len ciasno (21 I)
- na świętą Agnieszkę wychodzi woda na ścieżkę (21 I)
- po świętej Agnieszce napije się wół na ścieżce (21 I)
- świętej Agnieszki uschną pieluszki; świętej Agaty uschną i szmaty (21 I) (5 II)
- święta Agnieszka wypuszcza skowronka z mieszka (21 I)
- święta Jagna idzie do bagna (21 I)
- świętej Agnieszki pół zimy końskiej (21 I)
- świętej Agnieszki wylecą z wody pliszki (21 I)
- świętej Agnieszki wyschną na płocie kiszki (21 I)
Ambroży
- Ambroży w grudniu uprawia ugory (7 XII)
- na święty Ambroży poprawią się mrozy (7 XII)
- święty Ambroży zimy przysporzy (7 XII)
Andrzej, Jędrzej, Jędrek
- gdy Andrzej się zjawi, to i ziemię postawi (30 XI)
- gdy Andrzej zwiąże ziemię łyczkiem, to Katarzyna rzemyczkiem (30 XI)
- gdy święty Andrzej ze śniegiem przybieży, sto dni śnieg na polu leży (30 XI)
- gdy w Andrzeja deszcz lub słota, w grudniu drogi bez błota (30 XI)
- miękko na Andrzeja, oj! niedobra nadzieja / miękko na Jędrzeja, oj! niedobra nadzieja (30 XI)
- na świętego Andrzeja błyska dziewkom nadzieja / na świętego Andrzeja błyska pannom nadzieja / na świętego Andrzeja dziewkom z wróżby nadzieja / w dzień świętego Andrzeja pannom z wróżby nadzieja (30 XI)
- na świętego Andrzeja trza kożucha dobrodzieja (30 XI)
- na święty Jędrzej szukają baby przędzy (30 XI)
- noc Andrzeja świętego przyniesie nam narzeczonego (30 XI)
- śnieg na Andrzeja, dla zboża zła nadzieja (30 XI)
- święta Katarzyna adwent zaczyna, święty Jędrzej jeszcze mędrzej (25 XI i 30 XI)
- święta Katarzyna klucz zgubiła, święty Jędrzej znalazł, zamknął skrzypki zaraz (25 XI i 30 XI)
- święta Katarzyna śmiechem, święty Andrzej grzechem / święta Katarzyna śmiechem, święty Jędrzej grzechem (25 XI i 30 XI)
- święty Andrzej ci ukaże, co ci los przyniesie w darze (30 XI)
- święty Andrzej grzechem, święta Katarzyna śmiechem (30 XI i 25 XI)
- święty Andrzej wróży szczęście i szybkie zamęście (30 XI)
- święty Jędrzej adwent przytwierdzi (30 XI)
Anna, Anka, Hanna, Hanka
- jak w świętą Annę deszcz pada, to robak orzechy zjada (26 VII)
- na świętą Annę mrowiska, szukaj w zimie ogniska (26 VII)
- od świętej Anki chłodne wieczory, poranki / od świętej Anki zimne poranki / od świętej Anki zimne wieczory i ranki[1] / od świętej Hanki zimne poranki / od świętej Hanki zimne wieczory i ranki (26 VII)
- od świętej Anny nie doczeka południa deszcz poranny (26 VII)
- szczęśliwy, kto na świętą Annę upatrzy sobie pannę (26 VII)
- święta Anna, rola jak panna (26 VII)
- święta Anno! uproś wnuka, niech ma każdy, czego szuka (26 VII)
- święta Hanka pasie baranka (26 VII)
- święta Hanna to już jesienna panna (26 VII)
Barbara, Barbarka, Basia, Baśka
- Barbara ni młoda, ni stara
- Barbara po wodzie, Boże Narodzenie po lodzie (4 XII)
- Barbara święta o górnikach pamięta (4 XII)
- gdy na świętą Barbarę gęś chodzi po lodzie, to Boże Narodzenie będzie po wodzie / gdy w świętą Barbarę gęś chodzi po lodzie, to Boże Narodzenie będzie po wodzie / gdy w świętą Barbarę gęś po stawie chodzi, w Boże Narodzenie pływać po nim się godzi (4 XII)
- gdy na świętą Barbarę mróz, sanie na górę włóż, a szykuj dobry wóz (4 XII)
- gdy w świętą Barbarę ostre mrozy, to na zimę gotuj wozy; a gdy roztajanie, każ opatrzyć sanie (4 XII)
- kiedy na świętą Barbarę błoto, będzie zima jak złoto (4 XII)
- kiedy w świętą Barbarę mróz, to chłopie sanie na górę włóż / gdy na świętą Barbarę mróz, sanie na górę włóż, a szykuj dobry wóz / kiedy w świętą Barbarę mróz, to szukaj chłopie dobry wóz / kiedy w świętą Barbarę mróz, to szykuj chłopie dobry wóz (4 XII)
- na świętą Barbarę, jeżeli mróz i pogoda, zima będzie lekka i bez śniegu (4 XII)
- na świętą Barbarę wyciągnij z kąta czamarę / na świętą Barbarę dobądź ze skrzyni czamarę (4 XII)
- na świętą Barbarę włóż pudło na garę (4 XII)
- od świętej Barbary noce urwały (4 XII)
- święta Barbara chłopa utopi albo umrozi (4 XII)
- święta Barbara po lodzie, Boże Narodzenie po wodzie (4 XII)
- święta Barbara po wodzie, Boże Narodzenie po lodzie[1] / święto Barbary po wodzie, Boże Narodzenie po lodzie (4 XII)
- w świętą Barbórkę włóż sanki na górkę (4 XII)
- w święto Barbarki zdejm z góry sanki (4 XII)
- z Baśki będzie Barbara, ale z Bartka Bartek
Bartłomiej, Bartek
- gdy Wawrzyniec i Bartłomiej pogodą dopisują, piękną jesień obiecują (24 VIII)
- jaki Bartek, taki wrzesień, jaki Marcin, taka zima (24 VIII)
- jaki dzień Bartłomieja, takiej jesieni nadzieja (24 VIII)
- święty Bartłomiej pogodny, jesień pogodna (24 VIII)
Benedykt
Błażej
- deszcz na świętego Błażeja, słaba wiosny nadzieja (3 II)
- jak śnieg w świętego Błażeja, pogodna będzie Wielka Niedziela (3 II)
- pogoda na świętego Błażeja, dobra wiosny nadzieja (3 II)
- święty Błażej po świecach łazi (3 II)
- święty Błażej gardła zagrzej (3 II)
Bona
- królowa Bona umarła
- to było za królowej Bony
- to się działo za królowej Bony
- za królowej Bony były kiepskie żony, i za Batorego niewiele dobrego
Bonifacy
- Pankracy, Serwacy, Bonifacy i Zośka to zimni święci (14 V)
- Pankracy, Serwacy, Bonifacy, każdy swoim zimnem raczy (14 V)
- Pankracy, Serwacy i Bonifacy – źli na ogrody chłopacy (14 V)
- przed Pankracym nie ma lata, po Bonifacym mróz ulata (14 V)
Dominik
Dorota, Dorotka, Dosia
- jak kołek po płocie, tak Maciek Dorocie
- na dzień świętej Doroty ma być śniega nad płoty (6 II)
- nie namówisz, nie Dorotka
- o świętej Dorocie pójdziesz po błocie (6 II)
- po świętej Dorocie wyschną chusty na płocie (6 II)
- po świętej Dorocie wieszaj chusty na płocie (6 II)
- rzadki dzień świętej Doroty bez mrozu, zawiei, słoty (6 II)
- święta Dorota suszy chusty u płota (6 II)
- święta Dorota wypuszcza skowronka za wrota
- święta Dorota! wyratuj z błota (6 II)
- u Dosi nic nie uprosi
- wedle świętej Doroty naprawiaj, człecze, płoty (6 II)
Edward
Eliasz
Ewa
- Adam cóż by poradził, gdyby Bóg w raju Ewy nie posadził / cóż by Adam poradził, gdyby Bóg Ewy w raju nie posadził?
- Adam i Ewa pokazują, jaki styczeń i luty po nich następują (24 XII)
- Adam na Ewę, a Ewa na węża
- gdy w dzień Adama i Ewy mróz i pięknie, zima wcześnie pęknie (24 XII)
- grzej się, Ewka, kiedy się palą drewka
- każdy Adam znajdzie sobie Ewę / każdy Adam, jak zechce, znajdzie swoją Ewę
- na Adama, Ewy czas przyszyć cholewy (24 XII)
- na Adama i Ewy dobre bydłu i plewy (24 XII)
- po świętej Ewie chodzi się w cholewie (24 XII)
- słota w dzień Adama i Ewy, zabezpiecz od zimna cholewy (24 XII)
- w dzień Adama i Ewy daruj bliźnim gniewy (24 XII)
Filip
Florian, Florek
- deszcze w świętego Floriana, skrzynia groszem napchana (4 V)
- na Floriana bywa żyto po kolana (4 V)
- święty Florek daje podwieczorek (4 V)
Franciszek, Franek
- gdy Franciszka z wichrem po polu hasa, może sypnąć śniegiem powyżej pasa
- jak święta Agnieszka wypuści śnieg z mieszka, to go nie powstrzyma ani do Franciszka (29 I)
- na świętego Franciszka chłop w polu nic nie zyska
- na świętego Franciszka nieraz dobrze grzmi i łyska
- na świętego Franciszka odlatuje pliszka (4 X)
- na świętego Franciszka przylatuje pliszka (2 IV)
- na świętego Franciszka szuka ziarnek w polu myszka
- na świętego Franciszka zielenią się łany i ze swego zimowiska wracają bociany (2 IV)
Gaweł
Grzegorz, Grześ
- co wie Grześ, to i cała wieś
- jeszcze Grześ gdzieś, a już mu kaszę studzą
- na świętego Grzegorza idą rzeki do morza (12 III)
- na świętego Grzegorza idzie zima do morza (12 III)
- na świętego Grzegorza, nie stoi już świnia u gospodarza
- na świętego Grzegorza szuka kawka łoża
- na święty Grzegorz, świnię przez płot przełóż
- od Grzegorza zima idzie do morza[1]
- po świętym Grzegorzu nie paś bydła na zbożu
- prosiła świnia gospodarza, by ją zachował do Grzegorza
Halina
Hieronim
- gdy na świętego Prota jest pogoda albo słota, to na świętego Hieronima jest deszcz albo go ni ma (30 IX)
- na świętego Hieronima jest pogoda albo jej ni ma (30 IX)
Jadwiga
- do świętej Jadwigi pozbieraj jabłka, orzechy i figi (15 X)
- gdy Jadwigę deszcz spotka, to kapusta nie słodka (15 X)
- jak święta Jadwiga, kuropatwa tylko miga
- kiepski gospodarz, co po Jadwidze do pola siać idzie
- koło świętej Jadwigi babie lato fruwa na wyścigi (15 X)
- kto sieje na świętą Jadwigę, ten zbiera figę
- mała Jadwiga, a zboże dźwiga
- na świętą Jadwigę puste kartofliska (15 X)
- na świętą Jadwigę przyjdę albo nie przyjdę
- na świętą Jadwigę, jeśli deszcz nie pada, to do kapusty Bóg miodu dokłada (15 X) / w świętą Jadwigę, jeśli deszcz nie pada, to do kapusty miodu Bóg dokłada (15 X)
- od świętej Jadwigi włóż na górę capigi
- od świętej Jadwigi z pola na wyścigi (15 X)
- po świętej Jadwidze są dojźrałe grzyby i rydze (15 X)
- po świętej Jadwidze słodycz w marchew idzie (15 X)
- święta Jadwiga do kapusty miodu daje (15 X) / święta Jadwiga do kapusty miodu dodaje (15 X)
- święta Jadwiga ostatnie jabłka dźwiga (15 X)
- święta Jadwiga szczapy dźwiga (15 X)
Jacek, Jacenty
- jeżeli w dzień świętego Jacka deszcz nie pada, będzie jesień sucha / jeśli w dzień świętego Jacka deszcz nie plucha, będzie jesień sucha
- modli się jak szewc do świętego Jacka
- na święty Jacek w Warszawie jarmacek
- na święty Jacek z nowej pszenicy placek / na święty Jacek będzie nowy placek
- na świętego Jacka najecie się placka
- na świętego Jacka trza upiec placka / na świętego Jacka ukoś owsa i upiec placka
- na święty Jacenty łamią się pod lodem pręty
- o, święty Jacku z pierogami / święty Jacku z pierogami, módl się za nami
- szwaczka od świętego Jacka
- święty Jacek zjadł z flakami placek
- wygląda jak święty Jacek z pierogami
- ze wszystkich świętych najlepszy Jacek, bo kto żyje dostał placek
- zmiłuj się, święty Jacku z pierogami
Jakub, Kuba
- jak Kuba Bogu, tak Bóg Kubie
- jaki Jakub do południa, taka zima też do grudnia (25 VII)
- nie frasuj się Kuba, znajdzie się zguba
Jan, Jaś
- bywał Jan u dworu, wie, jako w piecu palą
- czego Jaś się nie nauczy, tego Jan nie będzie umiał
- do świętego Jana o deszcz prosić trzeba, później baba zapaską napędzi go z nieba
- jak się Janek kąpie w wodzie, żniwom deszcze na przeszkodzie
- jak się święty Jan obwieści, takie będzie dni trzydzieści[1]
- jak święty Jan obwieści, takich będzie dni czterdzieści
- jak święty Jan się obwieści, takich będzie dni czterdzieści
- jaka na Jana od Krzyża pogoda się głosi, taką, jak starzy mówią, Nowy Rok przynosi
- już Jan ochrzcił wszystkie wody, umyjcie się dla ochłody
- już świętego Jana, ruszajmy do siana![1]
- kiedy się Jasio rozpłacze, a Matuś go nie utuli, to będzie płakał do świętej Urszuli
- na świętego Jana bywa Wisła wezbrana[1]
- na święty Jan jagód pełen dzban[1]
- od Cypriana aż do Jana gdy pogoda zakichana, to od Jana do Jerzego ciągle jeszcze nic nowego, a gdy Jerzy się rozśmieje, to za kilka dni znów leje
- przed poczęciem Jana noc z dniem zrównana
- przed świętym Janem najdłuższy dzień panem[1]
- święty Jan przynosi jagód dzban
- w Jana Chrzciciela już kwiecia wiela[1]
Jerzy, Jur, Jurzy
- kiedy Jerzy pogodą częstuje, wnet się pogoda zepsuje (23 IV)
- kiedy Jerzy skryje wronę w życie będzie zboża obficie (23 IV)
- na świętego Jura schowa się w życie kura (23 IV)
- na święty Jerzy każdy chłop się jeży (23 IV)
- na święty Jerzy rosa, nie trzeba koniom owsa (23 IV)
- na święty Jerzy trawa się pierzy (23 IV)
- święty Jury, wyratuj z bajury (23 IV)
Józef, Józek, Jóźwa
- cóż święty Józef zniesie? Kaczka pierwsze jaja zniesie (19 III)
- gdy na święty Józef bociek przybędzie, to już śniegu nie będzie (19 III)
- jak na święty Józef bocian przyleci, to na skrzydłach resztki śniegu przynosi (19 III)
- Józef, Mateusz dni z nocą zrównają, a Jan z Tomaszem przesilenie dają (19 III)
- na święty Józef gdy płyną wody, na święty Wojciech rznij trawę dla trzody (19 III)
- na święty Józef koplina, na święty Wojciech trawina (19 III)
- na święty Józef pogoda, będzie w polu uroda (19 III)
- na świętego Józefa wołowa pociecha (19 III)
- na święty Józef czasem śniegu wózek / na święty Józek czasem śniegu wózek / na święty Józek czasem śniegu, a czasem trawy wózek (19 III)
- po świętym Jóźwie, to woda w bruźnie (19 III)
- przyjdzie Józef z pomocą: porówna dzień z nocą (19 III)
- święty Józef kiwnie brodą, idzie zimno na dół z wodą (19 III)
- święty Józek wiezie trawy wózek, ale czasem smuci, bo śniegiem przyrzuci (19 III)
- święty Józef Oblubieniec niechaj ma z rozsady wieniec (19 III)
- święty Józef pogodny, będzie roczek urodny (19 III)
Juda, Judek
- babskie lato czasem się opłaci, ale od Judy bywają grudy, ciepło się traci (28 X)
- jak już dzień przyjdzie świętego Szymona i Judy, już to zegnać należy z pól bydło do budy
- mówił Juda: jak się uda
Katarzyna, Kasia, Kaśka
- do panny Katarzyny nowych butów obłóczyny (25 XI)
- gdy Katarzyna kurzy, wszystka się radość zburzy (25 XI)
- gdy w Katarzynę lód nie stanie – szykuj sanie, gdy w Katarzynę mróz – szykuj wóz (25 XI)
- gdy w Katarzynę zima, śnieg nie poleży, mróz nie potrzyma (25 XI)
- gdyby nie Kaśka, nie byłoby Jaśka
- jak się Katarzyna głosi, tak się Nowy Rok nosi (25 XI)
- Katarzyny dzień jaki, cały grudzień taki / Katarzyny dzień jaki, cały grudzień będzie taki (25 XI)
- każda Kasia trafi na swego Jasia
- kiedy w świętą Katarzynę lód nie stanie, to gotuj sanie (25 XI)
- na Katarzynę gęś po wodzie, Boże Narodzenie po lodzie (25 XI)
- na Katarzynę schowaj się pod pierzynę (25 XI)
- na świętej Katarzyny szykuj babo pierzyny (25 XI)
- na świętą Katarzynę szykuj ciepłą pierzynę (25 XI)
- o świętej Katarzynie pomyśl o pierzynie / od świętej Katarzyny szukaj pierzyny / po świętej Katarzynie pomyśl o pierzynie (25 XI)
- od świętej Katarzyny nie prześladuj już zwierzyny (25 XI)
- od świętej Katarzyny nie wyganiaj już żywiny (25 XI)
- święta Katarzyna adwent zaczyna, święty Jędrzej jeszcze mędrzej / święta Katarzyna adwent zaczyna / święta Katarzyna adwent zawięzuje, a święty Andrzej poprawuje / święta Katarzyna zawięzuje adwent łyczkiem, a święty Marcin rzemyczkiem / święta Katarzyna adwent rozpoczyna / święta Katarzyna adwent zawiązuje, sama hula, pije, a nam zakazuje (25 XI)
- święta Katarzyna adwent zawiązała: dziewczyna nieszczęśliwa, że się nie wydała (25 XI)
- święta Katarzyna klucz zgubiła, święty Jędrzej znalazł, zamknął skrzypki zaraz (25 XI)
- święta Katarzyna po lodzie, Boże Narodzenie po wodzie (25 XI)
- święta Katarzyna po wodzie, Boże Narodzenie po lodzie (25 XI)
- święta Katarzyna pokazuje, jaką pogodę nam styczeń zgotuje (25 XI)
- święta Katarzyna śluby ucina (25 XI)
- święta Katarzyna śmiechem, święty Andrzej grzechem / święta Katarzyna śmiechem, święty Jędrzej grzechem (25 XI i 30 XI)
- święty Andrzej grzechem, święta Katarzyna śmiechem (30 XI i 25 XI)
- w Katarzynę z nieba nic nie spadnie, będzie w przyszłym lutym chyba jeszcze ładniej (25 XI)
- w najświętszą Katarzynę najtwardszą masz słoninę (25 XI)
- w święto Katarzyny są pod poduszką dziewczyny (25 XI)
Krzysztof
Łucja, Łucyja, Łuca
- kiedy na świętą Łucję mróz, to smaruj wóz (13 XII)
- po świętej Łucji dzień trwa najkrócej (13 XII)
- święta Łucja dnia przyrzuca (13 XII)
- święta Łucja głosi, jaką pogodę styczeń przynosi (13 XII)
- święto Łucji dzień króci (13 XII)
Łukasz
Maciej, Maciek, Maciuś
- bierz, Maćku, żyrdkę i rżnij na odwyrtkę
- bił Maciek żonę zawsze w jedną stronę
- gdy Święty Maciej zimę poprawia, to Oblubieniec mrozy zostawia (24 II i 19 III)
- jak kołek po płocie, tak Maciek Dorocie
- jak na święty Maciej ciepło, to się będzie długo wlekło (24 II)
- jaka Gromniczna bracie, taki Święty Maciej (2 i 24 II)
- jaka pogoda w nocy świętego Piotra i Macieja takiej czterdzieści dni i nocy nadzieja
- kiedy Gromniczna zimę traci, to święty Maciej ją wzbogaci (2 i 24 II)
- leciał Maciuś bruzdą, Baśka za nim z uzdą
- Maciej do budynku rąbie drzewo (24 II)
- na świętego Macieja prędzej wiosny nadzieja (24 II)
- na świętego Maciejca zniesie gęś pierwsze jejca (sic!)
- na święty Maciej lody wróżą długie chłody, a gdy płyną już strugą, to i zimy niedługo (24 II)
- na święty Maciej skowronek zapiej
- sam Maciek zje, ale sam Maciek nie zarobi
- świeci się jak Maćkowe zęby
- to nie ja, to syn Macieja
- wielki Maciek zje naraz cały placek
Magdalena, Magda
- dobre i to, jak mówiła Magda
- dogadzać jak ksiądz Magdzie
- gdy Magdalena deszczem zaczyna, to zwykle deszcz dłużej trzyma (22 VII)
- gospodyni Magda, co ty będziesz jadła? groch się nie urodził, kapusta przepadła
- koń srokacz, żona Magda; co ma Bóg dać, to i tak da
- na Marię Magdalenę pogoda – pszczółek wygoda, a jak słota – to lichota (22 VII)
Makary
Małgorzata, Małgorzatka
- deszcz na świętą Małgorzatę jest orzechom na stratę (20 VII)
- gdy na Małgorzaty mróz, jeszcze długo nie pojedzie wóz (18 I)
- jaka Małgorzatka, takie będzie pół latka (20 VII)
- kiedy w Małgorzatę kropi, siano się źle kopi (20 VII)
- na świętą Małgorzatę kopa zawsze w polu stanie (20 VII)
- święta Małgorzata zapowiada środek lata (20 VII)
- w dzień świętej Małgorzaty pierwsze gruszki do chaty (20 VII)
- w lipcu się już kłosek korzy, że niesie dar Boży, a najpierwsza Małgorzata sierp w zboże założy (20 VII)
- w świętą Małgorzatę skąd wiatr duje, drogę po zboże toruje (20 VII)
- ze świętą Małgorzatą upał przybiera, kanikułę otwiera (20 VII)
Marcin
- bywa zawsze na Marcinie u nas ogień na kominie (11 XI)
- chodźmy, Marcinie, popędzim świnie
- czasem liść się gęsto trzyma, nie chce słać się dla Marcina (11 XI)
- gdy liście przed Marcinem nie opadają, to mroźną zimę przepowiadają (11 XI)
- gdy Marcin w śniegu przybieżał, całą zimę będzie w nim leżał (11 XI)
- gdy Marcinowa gęś po lodzie, będzie Boże Narodzenie po wodzie (11 XI)
- gdy mróz na świętego Marcina, będzie tęga zima (11 XI)
- gdy święty Marcin na białym koniu przyjedzie, zima będzie lekka, a jeżeli na czarnym, to ostra (11 XI)
- gdy święty Marcin w śniegu przybieżał, będzie po pas całą zimę leżał (11 XI)
- gdy święty Marcin w wodzie, to Gody po lodzie (11 XI)
- gdy święty Marcin po lodzie, to kolęda po wodzie (11 XI)
- jak Marcin na białym koniu przyjedzie, to ostrą zimę nam przywiedzie (11 XI)
- jaki Bartek, taki wrzesień, jaki Marcin, taka zima (11 XI)
- jaki Marcin, taka zima / jaki dzień na świętego Marcina, taka będzie cała zima (11 XI)
- jeśli na Marcina sucho, to Gody z pluchą (11 XI)
- jeśli zima swą drogę zaczyna, to czyni to w dzień świętego Marcina (11 XI)
- kiedy na Marcina lód, bywa błotno koło Gód (11 XI)
- kolęda Marcina: gęś i dzban wina (11 XI)
- Marcin – czeladzi gwałcin
- Marcinowa gąska – zimowy prorok (11 XI)
- Marcinowa pogoda mrozów zimie doda (11 XI)
- Marcinowe żytko – diabła warte wszytko (11 XI)
- Michałowy szron, a Marcinowe żytko, to przepadło wszystko (11 XI)
- młody jak grzyb po świętym Marcinie / wygląda jak jagoda po świętym Marcinie (po 11 XI)
- na dzień świętego Marcina lepsza gęś niźli zwierzyna (11 XI)
- na Marcina gęś do komina (11 XI)
- na Marcina najlepsza gęsina (11 XI)
- na Marcina woda się ścina[1] (11 XI)
- na świętego Marcina gąska kozik przeklina (11 XI)
- na świętego Marcina gąska noże przeklina (11 XI)
- na świętego Marcina lód, na Trzy Króle wody bród[1] (11 XI)
- na świętego Marcina najlepsza gęsina / na święto Marcina najlepsza gęsina: patrz na piersi, patrz na kości, jaka zima nam zagości (11 XI)
- na świętego Marcina zima się zaczyna[1]
- od świętego Marcina zima się zaczyna[1] (11 XI)
- pierś z Marcinowej gęsi jeśli biała, to zima dobrze będzie statkowała
- po świętym Marcinie najlepiej mieć w domu świnie (11 XI)
- po świętym Marcinie wolno paść w każdej dziedzinie (11 XI)
- próżny jak worek wójta o świętym Marcinie (11 XI)
- starszy Pan Bóg niż święty Marcin
- święto Marcina dużo gęsi zarzyna / dzień świętego Marcina wiele gęsi zarzyna / na świętego Marcina kozik gąski zarzyna (11 XI)
- święty Marcin na białym koniu jedzie / święty Marcin na białym koniu przyjeżdża (11 XI)
- święty Marcin po lodzie, Boże Narodzenie po wodzie (11 XI)
- święty Marcin po wodzie, Boże Narodzenie po lodzie (11 XI)
- święty Marcin woli wino, wodę pozostawia młynom
- uczył Marcin Marcina, a sam głupi jak świnia
- wesele Marcina: gęś i dzban wina (11 XI)
- wiatr od południa w wigilię świętego Marcina, pewnie będzie lekka zima[1] (11 XI)
- wie święty Marcin, dlaczego płaszcz dał (11 XI)
Marek
Medard
- czasem i na świętego Medarda wiosna jeszcze przytwarda (8 VI)
- gdy Medard z deszczem przybywa, tak samo jest we żniwa (8 VI)
- gdy się Medard rozpłacze, a Jaś nie utuli, popłacze pewnie aż do Urszuli (8 VI)
- jaki Medard dzień obwieści, takich będzie dni czterdzieści (8 VI)
- jakim Medard dniem zaświęci, takie będą sianożęci (8 VI)
- kiedy Medard się rozwodni, będą deszcze sześć tygodni (8 VI)
- Medard cztery niedziele podobnych po siebie ściele (8 VI)
- od świętego Medarda czterdzieści dni szarga (8 VI)
- święty Medard w sobie mieści słot lub pogód dni czterdzieści (8 VI)
Michał
- bierz Michale, co Bóg daje
- deszcze Michałowe prawią w zimie powietrze zdrowe (29 IX)
- do Michała przymrozków ile, i w maju tyle (29 IX)
- gdy deszcz w świętego Michała, będzie łagodna zima cała (29 IX)
- gdy na Michała obrodzą żołędzie, dużo śniegów w zimie będzie (29 IX)
- gdy noc jasna na Michała, to nastąpi zima trwała (29 IX)
- gdy w Michała deszcz spadnie, lekka zima będzie snadnie (29 IX)
- gdy w Michała wiatr od wschodu lub północy, w zimie mrozy wielkiej mocy (29 IX)
- gdy wietrzno w Michała, będzie mroźna zima cała (29 IX)
- grzmot w dzień świętego Michała, żywność przyszła, Bogu chwała / grzmot w dzień świętego Michała, żyzność przyszła, Bogu chwała (29 IX)
- jak grzmot po świętym Michale, to siej żyto na skale
- jaki Michał, taka wiosna (29 IX)
- jeszcze tego nikt nie słyszał, żeby babie było Michał
- jeśli bociany do Michała zostały, nie będzie mrozów przez grudzień cały (29 IX)
- jeśli deszcz na Michała, zima będzie nietrwała (29 IX)
- jeśli nie odlecą ptaszki do Michała, do Wigilii zima nie nastąpi trwała (29 IX)
- jeśli w dzień świętego Michała wiatr północny wieje, to na pogodę nie miejmy nadzieję (29 IX)
- jeżeli święty Michał deszczem przysłuży, to suchą wiosnę nam wróży (29 IX)
- kiedy na Michała wiatr północny wieje, na ładną pogodę chłop traci nadzieję (29 IX)
- Michał trzy dni zdychał
- Michałowy szron, a Marcinowe żytko, to przepadło wszystko (29 IX)
- na święty Michał kto nie posiał, będzie zdychał (29 IX)
- noc jasna na Michała, zima ostra i trwała, gdy noc słotna, zima do końca grudnia lekka i błotna (29 IX)
- święty Michał lato przekichał
- święty Michał płoty porozpychał (29 IX)
Mikołaj
- bieda w kraju, Mikołaju
- jeśli święty Mikołaj lodu nie roztopi, długo będą w ręce chuchać chłopi (6 XII)
- na Mikołaja porzuć wóz, a zaprzęż sanie (6 XII)
- na świętego Mikołaja czeka dzieciąt cała zgraja: da posłusznym ciasteczko, złych przekropi rózeczką (6 XII)
- na święty Mikołaj do butów wołaj (6 XII)
- na święty Mikołaj dziewki z karczmy wywołaj / święty Mikołaj dziewki z karczmy wywoła (6 XII)
- na świętego Mikołaja ciekawość się podwaja: panny patrzą pod poduszki, czy tam nie ma jakiej duszki, a chłopczyki wprzód macają, jaki towar dla się mają (6 XII)
- na święty Mikołaj radość dookoła (6 XII)
- święty Mikołaj rządzi wilkami (6 XII)
Pankracy
- jasny dzień Pankracego przyczynia wina dobrego (12 V)
- Pankracy, Serwacy, Bonifacy i Zośka to zimni święci (12 V)
- Pankracy, Serwacy, Bonifacy, każdy swoim zimnem raczy (12 V)
- Pankracy, Serwacy i Bonifacy – źli na ogrody chłopacy (12 V)
- przed Pankracym nie ma lata, po Bonifacym mróz ulata (12 V)
Paweł
- czy Paweł, czy Gaweł, to jedno
- gdy na święty Paweł jasno, po żniwach też będzie ciasno / gdy na święty Paweł jasno, po żniwach w stodole ciasno (25 I)
- jaki Paweł, taki Gaweł
- jeśli w święty Paweł śnieg albo deszcz pada, dobrych się urodzajów spodziewać wypada (25 I)
- kiedy Paweł się nawróci, zima na wspak się odwróci (25 I)
- nie będzie Pawła, to się weźmie Gawła
- po świętym Pawle i Pietrze muchy tłuste jak wieprze (29 VI)
Piotr
- jeżeli ciepło w dzień Świętego Piotra, to zima do Wielkiejnocy potrwa
- po świętym Pawle i Pietrze muchy tłuste jak wieprze (29 VI)
Prot
- gdy na świętego Prota jest pogoda albo słota, to na świętego Hieronima jest deszcz albo go ni ma (11 IX)
Szczepan
- na świętego Szczepana każdy sługa za pana
- na świętego Szczepana, kto co rok odmienia pana, zła na nim sukmana
- na święty Szczepan czeladź chodzi drogą, a gospodarze ścieżką
- na święty Szczepan każdy se pan / na święty Szczepan każdy sobie pan / w święty Szczepan każdy se pan / w święty Szczepan każdy sobie pan
- na święty Szczepan każdy sługa większy niż pan
- w dzień świętego Szczepana nie ma ni chłopa, ni pana
- w dzień świętego Szczepana sługa na wsi zmienia pana
Szymon
Tadeusz
Tomasz, Tomek
- dla świętego Tomka zostanie się kromka
- gdy na Tomasza deszcz pada, zmienną zimę zapowiada (21 XII)
- jak pogoda Tomaszowa, taka będzie i majowa (7 III)
- lepszy Tomasz niż Jadam
- mówił święty Toma, że najlepiej doma
- na Tomasza najdłuższa noc nasza (21 XII)
- na Tomasza nie chodź do lasa (21 XII)
- na świętego Tomasza gotuje się w garnku kasza
- na świętego Tomasza wyrasta w polu pasza
- na święty Toma już w doma / na święty Toma w doma
- na święty Tomasz dzień się z nocą sili, mniej nocy, więcej dnia będzie po chwili (21 XII)
- na święty Tomasz, to mnie już isto masz
- na święty Tomasz już wiesz, co masz
- nie powiadaj, Toma, co się dzieje doma (sic!)
- Tomasz jaśnieje, duszę chłopu wywieje
- wolnoć Tomku w swoim domku
Urban
- gdy deszcz w świętego Urbana, mały profit z winobrania (19 V, daw. 25 V)
- kto sieje jęczmień na Urbana, będzie pił piwo ze dzbana (19 V, daw. 25 V)
- na Urbana chwile jakie, i lato takie (19 V, daw. 25 V)
- na Urbana chwile jakie, mówią, że i lato takie (19 V, daw. 25 V)
- na świętego Urbana wszystka rola zasiana (19 V, daw. 25 V)
- po Urbanie lato nastanie (19 V, daw. 25 V)
- po świętym Urbanie o zbożu gadanie (19 V, daw. 25 V)
- pogoda na Urbana, deszcz na Wita, to dobrze na żyta (19 V, daw. 25 V)
- pogoda na Urbana, to wielka wygrana (19 V, daw. 25 V)
- święty Stanisław len sieje, Zofia konopie, a Urban jęczmień i owies każe kończyć chłopie (19 V, daw. 25 V)
- w Urbana, miły chłopie, siej len i konopie (19 V, daw. 25 V)
Urszula, Orszula
- gdy na Urszulę mokro, mróz szybko zakuje okno (21 X)
- od Urszuli śnieżnej czekaj koszuli / od Urszuli śnieżnej oczekuj koszuli (21 X)
- po świętej Urszuli chłop się kożuchem otuli (21 X)
- po świętej Urszuli trudno wyjść w samej koszuli (21 X)
- święta Urszula perły rozsuła, księżyc wiedział, nie powiedział, słońce wstało, pozbierało (21 X)
- Urszula jaka, cała zima taka (21 X)
- Urszula, Kordula do pieca przytula / święta Urszula i Kordula dzieci do pieca przytula (21 X)
Walenty, Walek
- bodaj cię świętego Walentego niemoc popadła (14 II)
- dzisiaj po Walentym kto nie kocha, ten przeklęty (14 II)
- gdy na święty Walek deszcze, mrozy wrócą jeszcze (14 II)
- gdy na święty Walenty mróz, chowaj sanie, szykuj wóz (14 II)
- gdy na Walka są deszcze, będzie ostry mróz jeszcze (14 II)
- gdy w święty Walek deszcz pada, drugą zimę zapowiada (14 II)
- jak Walenty nie poleje, to na wiosnę masz nadzieję (14 II)
- każdy Walenty ma swoje wykręty
- na świętego Walentego bywa zwykle mróz niczego, ale jak Walek się rozdeszcze, pewne mrozy wrócą jeszcze (14 II)
- święty Walek tych powali, co patronem go nie znali (14 II)
- święty Walenty gdy odmrozi pięty, na wyżywienie sprzedawaj sprzęty (14 II)
- święty Walenty bywa nieugięty (14 II)
- Walek czubił Maćka, Maciek czubi Walka
Wawrzyniec, Wawrzyn
- gdy na Wawrzyńca orzechy obrodzą, to w zimie mrozy dogodzą (10 VIII)
- gdy Wawrzyniec i Bartłomiej pogodą dopisują, piękną jesień obiecują (10 VIII)
- na święty Wawrzyniec pierwszy podziemiec / na święty Wawrzyniec pierwszy podzimiec (10 VIII)
- na święty Wawrzyniec, wolny przez pola gościniec (10 VIII)
- na święty Wawrzyniec zbieraj od pszczół zrzyniec (10 VIII)
- święty Wawrzyniec weźmie latu wieniec (10 VIII)
- w święto Wawrzyńca śpieszą do młyńca / na świętego Wawrzyna śpieszą do młyna (10 VIII)
- Wawrzyniec pokazuje, jaka jesień następuje (10 VIII)
Wojciech, Wojtek
- Benedykt w pole z grochem, Wojciech z owsem jedzie, Marek ze lnem, Filip tatarkę wywiedzie
- gdy na Wojciecha rano plucha, do połowy lata będzie ziemia sucha (23 IV)
- gdy przed Wojciechem grzmi, długo jeszcze ziemia śni (23 IV)
- na świętego Wojciecha w polu pociecha (23 IV)
- na święty Wojciech zniesie jajko bociek (23 IV)
- nie graj Wojtek, nie przegrasz portek
Zofia, Zofija, Zosia
- dla świętej Zosi kłos się podnosi (15 V)
- jeden woli Zosię, drugi Marysię
- każda Zosia dobra gosposia
- święta Zofija ciepło rozwija (15 V)
- święta Zofija kłosy rozwija / święta Zofija kłosy wywija (15 V)
- święty Stanisław len sieje, Zofia konopie, a Urban jęczmień i owies każe kończyć chłopie (15 V)
Zuzanna
Przypisy
Zobacz też: Indeks przysłów we wszystkich językach