gęba

gęba (język polski)

wymowa:

IPA: [ˈɡɛ̃mba], AS: [gẽmba], zjawiska fonetyczne: nazal.• asynch. ę  ​

znaczenia:

rzeczownik, rodzaj żeński

(1.1) pot. anat. usta

(1.2) pot. twarz człowieka lub zwierzęcia

(1.3) pot. osoba będąca na czyimś utrzymaniu, osoba do wykarmienia

odmiana:

(1.1-3)

 

przypadek	liczba pojedyncza	liczba mnoga
mianownik	gęba	gęby
dopełniacz	gęby	gęb / gąb
celownik	gębie	gębom
biernik	gębę	gęby
narzędnik	gębą	gębami
miejscownik	gębie	gębach
wołacz	gębo	gęby

przykłady:

(1.1) Z otwartą gębą wyglądamy niepoważnie.

(1.1) Sięgnęła do łyżnika, wzięła kopyść i w ogniu nią grzebać zaczęła, aż chłopaki gęby na nią porozdziawiały jako wrony (…).

(1.2) (…) Cygan jako Cygan, czarny na gębie (…).

(1.3) Ale ryb dla tylu gęb nie starczy (…).

składnia:

kolokacje:

(1.1) stulić / zamknąć / rozdziawić gębę

synonimy:

(1.2) pysk, morda, ryj

antonimy:

hiperonimy:

(1.1) część ciała

(1.2) część ciała

(1.3) człowiek, osoba

hiponimy:

holonimy:

meronimy:

wyrazy pokrewne:

rzecz. gębacz m

zdrobn. gębusia ż

przym. gębowy

związki frazeologiczne:

całą gębą • dorobić gębę / przyprawić gębę • gęba jak u Tatara dupa • gęba się nie zamyka • mieć gębę od ucha do ucha • mieć niewyparzoną gębę • mocny w gębie • nie otwieraj gęby, bo ci mucha wpadnie • nie puścić pary z gęby • niebo w gębie / miód w gębie • robić z gęby cholewę • śmiać się całą gębą • trzymać gębę na kłódkę • wycierać sobie gębę • zapomnieć języka w gębie

etymologia:

prasł. *gǫba

uwagi:

W dawnej polszczyźnie wyraz gęba nie był nacechowany emocjonalnie, był neutralnym określeniem otworu znajdującego się między nosem a podbródkiem.

tłumaczenia:

• angielski: (1.1) trap; (1.2) mug, gob
• rosyjski: (1.1) пасть ż; (1.2) рыло n; (1.3) рот m
• ukraiński: (1.1) рот m

źródła: