Uwaga |
---|
ksiądz
Przejdź do nawigacji
Przejdź do wyszukiwania
ksiądz (język polski)
- znaczenia:
rzeczownik, rodzaj męskoosobowy
- (1.1) rel. chrześcijański duchowny, posiadający święcenia kapłańskie lub ordynowany na tę funkcję; zob. też ksiądz w Wikipedii
- (1.2) st.pol. książę[1]
- (1.3) st.pol. pan, władca[2]
- odmiana:
- (1.1)[3]
przypadek liczba pojedyncza liczba mnoga mianownik ksiądz księża dopełniacz księdza księży celownik księdzu księżom biernik księdza księży narzędnik księdzem księżmi miejscownik księdzu księżach wołacz księże księża
- przykłady:
- (1.1) Po mszy ksiądz często rozmawiał z parafianami.
- (1.2) Ksiądz Afrodosy wszystek lud wezwał k sobie[4].
- składnia:
- kolokacje:
- (1.1) ksiądz katolicki / prawosławny / protestancki • posłać po księdza • sprowadzić księdza • ksiądz dobrodziej • proszę księdza (zwrot grzecznościowy)
- synonimy:
- (1.1) pastor, ojciec; pogard. klecha, abbuś, katabas; skr. ks., x.; gw. (Śląsk Cieszyński) wielebniczek
- (1.2) kniądz
- antonimy:
- hiperonimy:
- (1.1) kapłan, duszpasterz
- hiponimy:
- holonimy:
- meronimy:
- wyrazy pokrewne:
- rzecz. księżówka ż, księżyna m, ksieni ż, książę n, księżna ż, księżyc m
- przym. księżowski, księży
- skr. ks.
- związki frazeologiczne:
- będzie z niego ksiądz jak z diabła kościelny • dogadzać jak ksiądz Magdzie • kto ma księdza w rodzie, tego bieda nie ubodzie • nie ucz księdza pacierza • niemiła księdzu ofiara, chodź cielę do domu • ksiądz dwa razy kazania nie mówi • żyd żyda, ksiądz księdza o sto mil zwietrzy • rozprawiać jak ksiądz na ambonie • dla chleba, nie dla nieba chce być księdzem • wyszedł jak ksiądz na zającu • choćby był ksiądz w lesie, to mu każdy niesie • licha fara, gdzie ksiądz sam dzwonić musi • gdzie ksiądz swata, tam diabeł ślub daje
- etymologia:
- od st.pol. kniądz, ze st.czes.[5], od prasł. *kъnędzь → władca, od swn. kuning[6], od pragerm. *kuningaz[7], lub z pominięciem st.czes.[6]
- por. białor. князь, bułg. княз, chorw. knez, czes. kněz, dłuż. kněz, mac. кнез, ros. князь, scs. кънѧзь, słc. kňaz, słń. knez i ukr. князь
- por. ang. king, duń. koning, isl. konungur, isl. kóngur, niem. König, szw. konung i szw. kung
- obecne formy M., D., B. i W. liczby mnogiej pochodzą od niegdysiejszego rzeczownika zbiorowego księża
- (1.1) źródłosłów dla białor. ксёндз, ros. ксёндз
- tłumaczenia:
- afrykanerski: (1.1) priester
- angielski: (1.1) priest
- arabski: (1.1) قس m (qass), قسيس m (qissīs), كاهن m (kāhin)
- baskijski: (1.1) apaiz, apez
- białoruski: (1.1) свяшчэннік m, святар m, (katolicki) ксёндз m
- chorwacki: (1.1) svećenik m
- czeski: (1.1) kněz m
- duński: (1.1) præst w
- esperanto: (1.1) pastro
- francuski: (1.1) curé m, prêtre m
- grenlandzki: (1.1) palasi
- hiszpański: (1.1) cura m, sacerdote m
- holenderski: (1.1) priester m
- irlandzki: (1.1) sagart m
- islandzki: (1.1) prestur m
- jidysz: (1.1) גלח m (galech)
- kataloński: (1.1) sacerdot m
- łaciński: (1.1) sacerdos
- niemiecki: (1.1) Pfarrer m, Priester m
- nowogrecki: (1.1) παπάς m, (katolicki) φραγκόπαπας m
- ormiański: (1.1) քահանա
- polski język migowy: (w zapisie SignWriting)
- rosyjski: (1.1) священник m, (katolicki) ксёндз m
- słowacki: (1.1) kňaz m
- szkocki gaelicki: (1.1) sagart m
- szwedzki: (1.1) präst w
- tuvalu: (1.1) faitaulaga
- wilamowski: (1.1) fuör m, fiöer m, pater m, paoter m
- włoski: (1.1) prete m
- źródła:
- ↑ zob. też Ksiądz w Encyklopedii staropolskiej
- ↑ Barbara Bartnicka, Język i my. 4, WSiP, Warszawa 1994, s. 128.
- ↑ Uniwersalny słownik języka polskiego, red. Stanisław Dubisz i Elżbieta Sobol, Wydawnictwo Naukowe PWN.
- ↑ Anonim, Rozmyślanie przemyskie, lata 30. XVI wieku.
- ↑ Zenon Klemensiewicz, Historia języka polskiego, PWN, Warszawa 2002, s. 29.
- ↑ 6,0 6,1 Porada „ksiądz” w: Poradnia językowa PWN.
- ↑ Hasło king w: Online Etymology Dictionary.