przyjaciel

przyjaciel (język polski)

przyjaciele (1.1)

wymowa:

​, IPA: [pʃɨˈjäʨ̑ɛl], AS: [pšyi ̯äćel], zjawiska fonetyczne: zmięk.• utr. dźw.• podw. art.

​

znaczenia:

rzeczownik, rodzaj męskoosobowy

(1.1) osoba obdarzana zaufaniem, żyjąca z kimś w serdecznych stosunkach

(1.2) osoba okazująca komuś lub czemuś swoją sympatię, zainteresowanie, będąca zwolennikiem

(1.3) eufem. mężczyzna będący z kimś w związku erotycznym

(1.4) st.pol. żona

odmiana:

(1.1-3)

 

przypadek	liczba pojedyncza	liczba mnoga
mianownik	przyjaciel	przyjaciele
dopełniacz	przyjaciela	przyjaciół
celownik	przyjacielowi	przyjaciołom
biernik	przyjaciela	przyjaciół
narzędnik	przyjacielem	przyjaciółmi
miejscownik	przyjacielu	przyjaciołach
wołacz	przyjacielu	przyjaciele

przykłady:

(1.1) Prawdziwych przyjaciół poznaje się w biedzie.

(1.1) Gdzie są moi przyjaciele / Bojownicy z tamtych lat / Zawsze było ich niewielu / Teraz jestem sam.

(1.3) Jan to jej przyjaciel.

składnia:

kolokacje:

(1.1) zaufany / wierny / szczery / oddany / stary / serdeczny / zacny / życzliwy / fałszywy / wątpliwy przyjaciel

(1.2) Towarzystwo Przyjaciół Dzieci

synonimy:

(1.1) druh, kolega, kumpel, kum, pobratymiec

(1.2) protektor, miłośnik, zwolennik

(1.3) kochanek

antonimy:

(1.1) obcy, wróg, nieprzyjaciel

hiperonimy:

hiponimy:

holonimy:

meronimy:

wyrazy pokrewne:

rzecz. przyjaźń ż, przyjacielstwo n, przyjacielskość ż, przyjaźnienie n, pozaprzyjaźnianie n, zaprzyjaźnienie n, zaprzyjaźnianie n

forma żeńska przyjaciółka ż, przyjaciółeczka ż

przym. przyjacielski, przyjazny

przysł. przyjaźnie, przyjacielsko

czas. przyjaźnić ndk., pozaprzyjaźniać dk., zaprzyjaźnić się dk., zaprzyjaźniać się ndk.

związki frazeologiczne:

fałszywy przyjaciel • przyjaciel domu • przyjaciel od kieliszka • przyjaciel od serca • stary przyjaciel • znaleźć w kimś przyjaciela

przysłowia prawdziwych przyjaciół poznaje się w biedzie • dla przyjaciela nowego nie opuszczaj starego • przyjaciela tak potrzeba, jak wody i chleba • przyjaciół dość nabędziesz, gdy mało brać, wiele dawać będziesz • przyjaciela trudno znaleźć, a prędko go stracić można • przysługa przyjaciół rodzi • ten przyjaciel prawdziwy, kto w nieszczęściu życzliwy • gdy pieniędzy wiele, wkoło przyjaciele • jeden prawdziwy przyjaciel lepszy niż wielu krewnych

etymologia:

w użyciu od XIV w., od prasł. *prijateljь → ten, kto komuś sprzyja, jest komuś przychylny, życzliwy, jest z kimś zaprzyjaźniony < prasł. *prijati → sprzyjać, być przychylnym, życzliwym, okazywać przyjaźń (por. pol. sprzyjać) + prasł. *teljь

ogsłow., por. białor. прыяцель, chorw. prijatelj, czes. přítel, dłuż. pśijaśel, głuż. přećel, mac. пријател, ros. приятель, scs. приѩти, słc. priateľ, słń. prijatelj, ukr. при́ятель

źródłosłów dla pol. przyjaciółka + przyjacielski + przyjacielstwo + nieprzyjaciel

uwagi:

w starannej polszczyźnie należy przestrzegać przed stosowaniem form przyjacieli, przyjacielom, przyjacielami, przyjacielach

tłumaczenia:

• aceh: (1.1) ngon
• amharski: (1.1) ጓደኛ
• angielski: (1.1) friend; (1.2) friend
• arabski: (1.1) صديق, حميم m, خليل m; (1.3) خليل m
• baskijski: (1.1) adiskide
• baszkirski: (1.1) дуҫ
• białoruski: (1.1) сябар m, сябра m
• bułgarski: (1.1) приятел m; (1.2) приятел m
• chorwacki: (1.1) prijatelj m; (1.2) prijatelj m; (1.3) prijatelj m
• czeski: (1.1) přítel m; (1.2) přítel m; (1.3) přítel m
• dolnołużycki: (1.1) pśijaśel m; (1.3) pśijaśel m
• duński: (1.1) ven w
• esperanto: (1.1) amiko
• estoński: (1.1) sõber
• fiński: (1.1) ystävä
• francuski: (1.1) ami m; (1.2) ami m; (1.3) ami m
• górnołużycki: (1.1) přećel m
• grenlandzki: (1.1) ikinngut
• gudźarati: (1.1) મિત્ર m (mitra), દોસ્ત m (dōsta)
• hausa: (1.1) aboki
• hindi: (1.1) यार m, मित्र
• hiszpański: (1.1) amigo m; (1.2) amigo m
• holenderski: (1.1) vriend m; (1.3) vriend m
• ido: (1.1) amiko; (1.2) amiko
• inguski: (1.1) доттагӏа
• interlingua: (1.1) amico
• irlandzki: (1.1) dlúthchara
• islandzki: (1.1) vinur m
• japoński: (1.1) 友達 (ともだち, tomodachi); (1.2) 友達 (ともだち, tomodachi), 友 (とも, tomo)
• jidysz: (1.1) פֿרײַנד m (frajnd), חבֿר m (chawer); (1.2) פֿרײַנד m (frajnd), חבֿר m (chawer)
• karaimski: (1.1) эш
• kataloński: (1.1) amic m; (1.2) amic m
• kazachski: (1.1) дос
• keczua: (1.1) atillcha
• klingoński: (1.1) jup
• koreański: (1.1) 친구
• łaciński: (1.1) amicus m
• macedoński: (1.1) пријател m
• marathi: (1.1) मित्र
• niemiecki: (1.1) Freund m; (1.2) Freund m; (1.3) Freund m
• norweski (bokmål): (1.1) venn m
• nowogrecki: (1.1) φίλος m; (1.2) φίλος m; (1.3) φίλος m
• ormiański: (1.1) ընկեր, բարեկամ
• pali: (1.1) mitta
• perski: (1.1) دوست
• rosyjski: (1.1) друг m, приятель m; (1.2) друг m, приятель m; (1.3) друг m, приятель m
• sanskryt: (1.1) मित्र
• suahili: (1.1) rafiki, mwenzi
• susu: (1.1) bore
• szwedzki: (1.1) vän
• tetum: (1.1) belun
• turecki: (1.1) dost, arkadaş, ahbap; (1.3) arkadaş
• tuvalu: (1.1) taugasoa, feleni
• tybetański: (1.1) གྲོགས
• ukraiński: (1.1) друг m, приятель m, товариш m
• umbundu: (1.1) ekamba
• węgierski: (1.1) barát
• wilamowski: (1.1) gyśpon m
• włoski: (1.1) amico m

źródła: